poldermolen "De Goliath"
de noordelijkste molen op het vasteland van Nederland
Bouwjaar: 1897, een herbouw na de brand in 1897 van de eerste in 1882 gebouwde molen
Type: Achtkante poldermolen, bovenkruier, grondzeiler
Eigenaar: Sedert 7 augustus 2006 is De Stichting Beheer en Behoud van het Poldermolencomplex De Goliath, opgericht 27 april 2006, de nieuwe eigenaar van de molen. Daarvoor was dat de Stichting de Groninger Molen, daarvoor vanaf 1964, de gemeente Uithuizermeeden en daarvoor het waterschap Hunsingo en daar weer voor De Eemspolder.
Nummer molenregister: 70. (122)
Vrijwillige molenaars: Ida Wierenga-Spijk, telefoon: 0595 41 27 24 en Bart de Haan
Werktuigen: Twee vijzels, waarvan één ijzeren, die door een elektromotor van 40 pk wordt aangedreven, de ander is geheel van hout.
Bouwwijze: Met riet bekleed achtkant op ca. 2 meter hoge veldmuren die op de acht hoeken zijn versterkt met lisenen in de hoeken, de achtkantstijlen rusten op kussens van kops hout. Op de begane grond is het in steen en beton opgebouwde elektriciteitshok t.b.v. de voormalige vijzelaandrijving nog aanwezig.
Vanaf de 1e zolder zijn de zware veldkruizen dubbel uitgevoerd. De kap is eveneens met riet gedekt, het riet is zowel aan de buiten als binnenzijde behandeld met een brandvertragingsmiddel.
Op de achtkantstijlen en korbelen is goed het spinthout te zien, alsook dat de houtworm zich aan die zachte delen tegoed heeft gedaan. Die plaatsen zijn dan ook behandeld met een houtwormbestrijdingsvloeistof en de koppen van de voeghouten en windpeluw zijn behandeld met epoxyhars.Zolders: Op de 1e zolder zijn op ruim 1 meter hoogte sleutelbalken (schaarbalken) aangebracht waarin nu nog één tapbalk (zwaaibalk) is bevestigd, de keep voor de tweede is duidelijk te zien, in deze tap- of spilbalk is de vijzelspil van de houten vijzel gelagerd.
De 2e zolder is leeg, de 3e zolder is de kapzolder. Alle zolders, evenals op de begane grond, zijn voorzien van nieuwe vloeren en de zolders zijn bereikbaar via brede trappen met leuningen.
De bovenas in de molen is aan de achterzijde voorzien van gietijzeren vulstukken tussen de ribben. Om het bovenwiel zit een Vlaamse vang, de vangbalk is voorzien van een kram en de hangereel van een duim, aan de houten wipstok hangt een vangketting met houten kralen, die aan het eind van de dag vanuit de kap kan worden binnengehaald.
Op de steunder zijn scharnierend twee (storm)stutten bevestigd, die in het bovenwiel geplaatst kunnen worden. Ook is een pal aanwezig, het paltouw is niet aan de staart bevestigd, maar aan een haak op een gording in de kap.Kruiwerk: De molen wordt gekruid d.m.v. voeghouten (schuif kruiwerk) met keerbalken, i.p.v. keerklossen, en een kruilier aan de staartbalk met kabel en twee kruiblokken.
Gevlucht: Oud-Hollands; vlucht 23,50 meter.
De geschiedenis van de molen.
De molen bemaalde voorheen de Eemspolder, groot 846 ha, bedijkt in 1876.
Op 1 augustus 1882 werd de windwatermolen "de Goliath" op het 6de onderdeel van het waterschap "Reiderland", staande aan het Pekelderdiep bij Winschoterhoogerbrug, voor f l.675,- aangekocht.
Op 30 augustus 1882 geschiedde de afbraak van de oude en opbouw van de nieuwe molen met één vijzel, publiekelijk aanbesteed en gegund aan J. Offringa te Uithuizermeeden voor f 4.268,-.
Op 27 februari 1897 brandde de watermolen "de Goliath" af. Op 13 maart 1897 werd de bouw van een nieuwe molen gegund aan G. Stuivinga te Warffum voor f 7.786,-.
De kosten van opmaken van het bestek en de tekening van de molen door J. Klippus te Bedum bedroegen f 558,77, zodat de totale kosten van de herbouw f 8.344,77 bedroegen.
In 1949 is de molen door molenmaker U. Holman te Stroobos hersteld.
In 1964 werd de molen overgenomen van de Eemspolder, later opgegaan in het waterschap Hunsingo, door de gemeente Uithuizermeeden voor het symbolische bedrag van fl. 1,-.
In 1971 werd de molen gerestaureerd door de fa. Bremer voor f 31.656,-. De zelfzwichting werd toen vervangen door een oud-Hollands gevlucht.
In 1974 werd de oude houten vijzel vervangen door een nieuwe, waardoor ook weer met windkracht kon worden gemalen.
De molen met zijn beide vijzels kwam in het voorjaar van 1979 werkloos te staan als gevolg van de bouw van een nieuw gemaal.
Momenteel is er voor de molen een maalcircuit in gebruik.
De beide gedenkstenen in de sluismuur. Op de linker steen worden de toenmalige bestuursleden vermeld. Het opschrift van rechter steen luidt:
1852 EEMSPOLDER 1876
Het pleit werd dan beslecht!
Na vier en twintig jaren
Verkreeg men eindelijk recht
Op deze grond der baren
Zoo is dan 't doel bereikt
Ons lang reeds voorgesteld
En pronkt het golvend graan
Dra op dit nieuwe veld.
Het bestek van de watermolen De Goliath
Een klein deel van de frontzijde van het bestek van 1897.
De voorganger van deze noordelijkste molen van het Nederlandse vasteland was gebouwd in 1882 en brandde op 27 februari 1897 af.
Het bestek beschrijft de herbouw, uitgevoerd in 1897, in opdracht van het waterschap de Eemspolder te Uithuizermeeden. (pdf 2.339.087 k)In 2007 verscheen het door Teun Juk geschreven 20 pagina's tellend boekje De Goliath een monument van water en wind, waarin het verhaal van deze molen is beschreven.
De molen is gelegen aan de dijk van de Eemspolder, (5 km ten NO van Roodeschool), naast de Eemshaven en temidden van het windturbinepark.
In het voormalige boerderijtje naast de molen is het bezoekerscentrum van de elektriciteitsmaatschappij Essent gevestigd.De molen heeft een eigen homepage.
Trouwlokatie:
Sedert medio 2003 is de molen officieel aangewezen als trouwlokatie. De eerste keer dat er een huwelijk werd gesloten was op vrijdag 31 oktober 2003.Openingstijden:
Zaterdag en zondag van 13.00 - 17.00 uur en op afspraak.
Nevenstaande foto is de nieuwste ansichtkaart van de molen.
De opname is in 2005 gemaakt door
A. Hofman, Warffum.Vermelding op de Nederlandse molendatabase: Goliath en op de database van De Hollandsche Molen: Goliath.