De göpel
ook wel genoemd paardenmanege, geubel of geupel
In het in 2007 verschenen boek Molens. De nieuwe Stokhuyzen wordt op bladzijde 161 het volgende over de göpel vermeld:
'Aan het eind van de 19de eeuw werd een variant van de rosmolen ontwikkeld, de zogenaamde manege, geubel, geupel of göpel. Hierbij bevond zich het werktuig in de boerderij, maar liep het paard buiten op het erf. De overbrenging ging door middel van een ijzeren as die in een goot onder de grond of laag boven de grond van buiten naar binnen liep. De geubel werd gebruikt voor het dorsen, het fijnhakken van stro en het vermalen van voederbieten. Een voorbeeld van een dergelijke geubel is te zien in het openluchtmuseum in Ootmarsum (Overijssel), in het streekmuseum de Wendezoele op het landgoed Twickel bij Delden (Overijssel) en in het openluchtmuseum Erve Kots te Lievelde (Gelderland).'
De göpel te Leens
Achter de museumboerderij te Leens (Gr) ligt een göpel. Deze moderne versie van een rosmolen stond meestal naast de schuur opgesteld en was middels een drijfstang verbonden met een werktuig dat zich in de schuur bevond. Dat kon een dorsmachine zijn of een hekelmachine, o.i.d. Soms was de göpel overdekt door een achtkantig gebouwtje met open wanden, zodat de paarden beschermd hun werk konden doen.
De foto hieronder toont de Göpelschauer in het Freilichtmuseum te Cloppenburg Dld., waar dit gebouwtje naast de Hof Quatmann is gebouwd - foto B. D. Poppen, 8-4-2007.
Over de göpel heb ik een uitgebreid verhaal samengesteld getiteld Göpel of manege - een moderne rosmolen.
Het is voorzien van dertien foto's en drie tekeningen: pdf, 8 pagina's, 2.397.862 k.
In de grote Meyers Konversations-Lexikon, die in de eerste helft van de 19e eeuw verscheen, staat een uitgebreid artikel over de göpel, voorzien van twee tekeningen.
De getranscribeerde tekst: pdf, 2 pagina's, 207.656 k.
- In de 19e eeuw werd in het boerenbedrijf veel geexperimenteerd met de toepassing van de göpel, zoals o.a. blijkt uit het artikel Dorsmachines en paardenmolens in de 19e eeuw, waarin zowel enige tekeningen als de beschrijvingen zijn te vinden. (pdf 673.925 k, 8 pag.)
- Ook in het artikel De Roskorenmolen is een tekening met beschrijving opgenomen. (pdf 190.988 k, 3 pag.)